Stap 5: Aanpak en onderzoeksmethoden

Onderzoeksaanpak

Een goede onderzoeksaanpak

leidt naar het antwoord op de onderzoeksvraag;
brengt een leerproces op gang;
is leuk om mee aan de slag te gaan;
is uitvoerbaar in de praktijk.

De volgende aanwijzingen zijn behulpzaam bij het maken van zo’n aanpak.

Stem de methode af op de onderzoeksvraag.

o Als je meerdere contexten wilt onderzoeken, kun je bijvoorbeeld de werkwijze van een team vergelijken met de werkwijze van een ander team door ze te observeren of groepsinterviews te houden.

o Als je wilt onderzoeken hoe iets verandert in de tijd, kun je een proces reconstrueren aan de hand van interviews met betrokkenen over de belangrijke momenten die ze hebben meegemaakt, of het proces observeren terwijl het gebeurt op verschillende momenten.

o Als je wilt onderzoeken of een bepaalde tool handig is voor jouw organisatie, kun je collega’s vragen er eens mee te experimenteren en ze vervolgens te bevragen of het behulpzaam was.

Zorg dat de methode bijdraagt aan het leerproces van betrokkenen:

o Verzamel niet individueel maar met een groep mensen de gegevens.

o Geef degenen voor wie de resultaten straks van belang zijn een rol in het onderzoek.

o Kies onderzoeksmethoden waarin mensen actief kunnen participeren en waarin ze niet enkel als ‘respondent’ antwoord geven op vragen.

Maak het leuk:

o Ga na wat je zelf leuk zou vinden, of wanneer jij er zin in zou hebben.

o Bedenk iets dat spannend is en ‘nooit eerder vertoond’.

o Bouw het onderzoek op rond een metafoor die helpt om de onderzoeksmethoden een bijzondere invulling te geven (circus, café, reis).

Vergroot de haalbaarheid:

o Begin klein. Deel bijvoorbeeld het onderzoek in fases op en begin gewoon met fase 1. Als het helpt om de gewenste verandering in gang te zetten, ontstaat vanzelf zin in fase 2.

Zorg dat het onderzoek direct opbrengsten heeft. Formuleer hiertoe de opbrengsten ook in de vorm van producten voor de praktijk.

Onderzoeksmethoden

Er zijn tal van onderzoeksmethoden te kiezen. Hier beschrijven we er een paar in het kort. Een uitgebreidere beschrijving van elke methode vind je in het boek "Praktijkonderzoek. Motor voor verandering in organisaties." van Maaike Smit en Suzanne Verdonschot.

Historielijn

De onderzoeker vraagt een groep mensen (bijvoorbeeld een team of projectgroep) om hun ervaringen rondom een bepaald thema te beschrijven en op een tijdslijn te plaatsen. Door hierop als groep te reflecteren, komen patronen, succesfactoren en belemmerende factoren in beeld én krijgt de groep als vanzelf ideeën voor de toekomst.

World Café

Deze methode is geschikt om een gesprek op gang te brengen in grotere groepen mensen. Er wordt een ruimte ingericht als café, met tafels met papieren tafelkleden. Op elk tafelkleed staat een andere onderzoeksvraag. Gesprekspartners aan de tafel bespreken deze vraag en schrijven hun gedachten op het tafelkleed. Vervolgens gaan ze naar een andere tafel waar ze kennis maken met de ideeën van hun voorgangers. Ze vullen de ideeën op dit tafelkleed aan met hun eigen gedachten.

Cruciale incidenten interview

Deze interviewtechniek helpt bij het in kaart brengen van belangrijke situaties (cruciale incidenten) en het reflecteren daarop. Met deze methode worden situaties opgespoord die er in het werk van de geïnterviewde echt toe doen. Zo’n interview kan iemand helpen om zicht te krijgen op het effect van zijn of haar gedrag. Het kan ook het onderzoeksproject verder helpen omdat dit soort incidenten leidende principes bevatten die bijdragen aan de gewenste verandering.

Meelopen en meedoen

Door mee te lopen en naar iemand te kijken in het werk doet de onderzoeker directe kennis op over dat werk. Zo is het mogelijk te observeren wat er gebeurt, welk gedrag mensen vertonen en welk effect dat heeft. Als de onderzoeker deze observaties teruggeeft aan de betrokkenen, werkt dit als een spiegel. Dit helpt om meer inzicht te krijgen in het eigen gedrag.

Zelfreflectietest

Een zelfreflectietest vraagt deelnemers aan het onderzoek om bepaalde aspecten van hun gedrag, ervaringen, voorkeuren of gedachten te ‘scoren’. Zo’n test is bedoeld om individuen en teams meer inzicht te geven in gedrag, ervaringen, voorkeuren of gedachten. Tegelijkertijd is het te gebruiken als onderzoeksinstrument om een analyse te maken van individuen, teams of de organisatie.

Wekkeronderzoek

Deze methode is bruikbaar om te meten hoe mensen denken over iets, of wat ze aan het doen zijn op gezette tijden in een bepaalde periode. De onderzoeker stuurt bijvoorbeeld elke week een mail met steeds dezelfde vragen en vraagt hen hierop meteen te reageren. Het bijzondere van deze onderzoeksmethode is dat dit helpt om te reflecteren op het werk. Als je dit langere tijd doet, levert het veel informatie op die kan helpen bepaalde verbanden te leggen. Zo is bijvoorbeeld uit wekkeronderzoek gebleken dat mensen tijdens het eten gelukkiger zijn dan op momenten dat ze niet eten.

Simulatiespel

In een simulatiespel wordt de werkelijkheid nagebootst met de bedoeling na te gaan hoe men hierop reageert. Zo’n spel is niet alleen bruikbaar om informatie te verzamelen over de effectiviteit van een nieuwe manier van werken, het kan ook helpen om de nieuwe manier van werken eigen te maken.

Experiment opzetten

Als er een nieuwe manier van werken is ontwikkeld en je bent benieuwd hoe die uitpakt, of als er een verandering op stapel staat en het nog niet duidelijk is hoe teams daarmee om zullen gaan, kan een experiment een interessant onderzoeksmiddel zijn. Een vorm van een experiment is een pilotgroep. Een groep medewerkers experimenteert met een nieuwe aanpak en ondertussen worden ze gevolgd door de onderzoeker. De onderzoeker neemt bijvoorbeeld interviews af, voert observaties uit of past een wekkeronderzoek toe. Met deze methode doen betrokkenen ervaringen op met de nieuwe manier van werken.

Guerilla-onderzoek

Deze onderzoeksaanpak is handig als je snel resultaten wilt bereiken. In plaats van een onderzoek waarin je diverse interviews plant en uitgebreid spreekt met vooraf geselecteerde personen, werk je met wat er is. Je gaat de organisatie in op die plekken waar je meer van wilt weten en je zoekt de mensen op die daar werken! Uitgebreidere informatie over deze onderzoeksmethodiek vind je hier.

Tentoonstelling maken

Dit is een manier om samen met een groep mensen te reflecteren op hun werkpraktijk. Ieder neemt een voorbeeld mee van werk waar hij/zij trots op is. Samen loop je door de tentoonstelling en bespreek je de kunstwerken. Hier vind je meer informatie.

Een handige hand-out waarin alle stappen tot dusver worden beschreven vind je hier.

Downloads

Terug naar overzicht